Mass Meeting – Birkirkara – 8th February, 1987

Time Line

On Jan 27, 1987, Malta’s House of Representatives approved the Constitutional amendment providing that a political party obtaining more than 50% of the valid votes cast in the general elections will be ensured of a Parliamentary majority. Two days later, President Agatha Barbara gave her assent to the Constitution of Malta (Amendment) Act 1987.

Following the 1981 General Elections’ perverted result, under Eddie Fenech Adami’s leadership, the Nationalist Party led an unwavering five-year campaign to see this principle entrenched in Malta’s Constitution.

The PN Birkirkara Mass Meeting was a follow-up to the one held a week earlier in Xewkija, Gozo to celebrate the successful adoption of the majority rule amendment. Held under the slogan “FESTAHAJR” the day after Fenech Adami’s 53rd Birthday, the Mass Meeting was also a gesture of gratitude for his successful leadership of the Maltese people in the struggle to promote and safeguard democracy.

Summary

Fenech Adami recalled that ever since its foundation the Nationalist Party had always struggled in defence of issues of principle related to the rights of the Maltese people, including their right for sovereignty, democracy and rule of law. As a result of the Constitutional amendments, the coming elections would finally bring to an end the sham democracy of the past years.

The MLP always promised many things before elections but then failed to deliver as was the case of workers’ living standards, participation in the workplace and cutting down unemployment.
The Socialists had abused and undermined most State institutions and a new government led by the PN would restore their credibility.

The PN Leader spoke of the important role the disciplined forces in ensuring that the people’s will prevailed in the coming general elections. Only a few members of the Police Force and the Armed Forces were abusing their position, he said adding that he was convinced that the majority were loyal to their duty and would resist any pressure to do anything that was prohibited.

The PN Leader reminded that Parliament would be dissolved that week, at the latest by Feb 14. Aware that the Socialist Ministers would probably hang on to power till the very last day possible, Fenech Adami correctly predicted that the general elections were likely be held on May 9.

Political Context

• English
• Malti

Transcript

Ħuti Maltin u Għawdxin.

Ma nsibx kliem li bihom nista’ nirringrazzjakom għal‑mod kif intom, mhux biss illum imma issa għal ħafna snin u b’mod partikolari f’dawn l‑aħħar ħames snin, imlejtuna u imlejtu lili bil‑kuraġġ.

U kif tista’ ma timteliex bil‑kuraġġ meta tara dan l‑entużjażmu f’dan il‑baħar ta’ nies?

U meta tara dan l‑entużjażmu, kif tista’ ma temminx li s‑sewwa verament jirbaħ fil‑ħajja?

Is‑sewwa jirbaħ!

Ippermettuli nistqarr li, minkejja d‑difetti tiegħi, minkejja l‑iżbalji li stajt għamilt, nassiguralilkom u lill‑poplu Malti u Għawdxi kollu, dejjem ppruvajt nagħmel dak li fil‑mument nifhem li hu għall‑ġid tal‑poplu tagħna.

Jien nemmen bis-shih li s‑sewwa jirbaħ. Il‑kampanja politika tal‑partit l‑ieħor tista’ tgħid hi konċenrata fuq kritika kostanti  b’gideb u b’kalunji kontra tiegħi. Ir‑risposta hi l‑entużjażmu tagħkom li tafu li dik hi kritika qarrieqa.

Tafu li jien nafda fikom. Tafu li jien nemmen li intom, il‑poplu Malti u Għawdxi, kapaċi tużaw moħħkom u kapaċi tagħmlu ġudizzju fuq min verament ifittex is‑sewwa u min, għall‑kuntrarju, jrid iqarraq bil‑poplu tagħna.

GIMGĦA OĦRA L-PARLAMENT IKUN SPIĊĊA

Ma rridx jien nagħmel l‑iżball li nitkellem fuqi għax inħossni nistħi nisma’ d‑diskorsi li diġà saru li ma jistħoqqulix. Imma rrid nitkellem fuq is‑sitwazzjoni tal‑lum.

Illum nafu li meta nhar il‑Ħadd li ġej nerġgħu niltaqgħu b’folla bħal din il-Belt  ħdejn il‑Baviera il‑Parlament ikun spiċċa.

• Spiċċa għaliex bilfors irid jispiċċa.
• Bilfors għaliex dawn ser ikomplu jġebbdu sal‑aħħar ġurnata li jistgħu.

Imma ż‑żmien ma jaħfirha lil ħadd. Lanqas lihom!

Bħal‑lum tmint ijiem il‑Parlament ikun spiċċa u xogħol il‑Gvern ikun xogħol biss ta’ għassies.

Mhux aktar gvern li jiddeċiedi fuq xi politika jew politika ġdida għal pajjiżna imma, bħal‑lum tmint ijiem, ikollna gvern li, skond il‑prinċipji tad‑demokrazija, jkun qiegħed hemm biex jara li l‑amminstrazzjoni ma tieqafx sakemm ikun hemm gvern ġdid li jieħu d‑direzzjoni tal‑pajjiż taħt idejh.

Minn bħal‑lum tmint ijiem, il‑poplu Malti se jkun qed jistenna b’aktar ħerqa li jkun hawn gvern ġdid fil‑pajjiż. Għax hekk għandu bżonn pajjiżna!

Meta ngħidu gvern ġdid ma nfissrux biss uċuħ ġodda bħala ministri u prim ministru, imma li Malta tassew ser ikollha gvern ġdid.

• Gvern bi ħsibijiet ġodda.
• Gvern bi programm ġdid li tant għandu bżonn pajjiżna.
• Gvern ġdid li l‑ewwel xogħol tiegħu għandu jkun li jsewwi l‑ħsara li saret lil pajjiżna tul is‑sittax‑il sena li għaddew.
• Gvern ġdid li jrid jibni, tista’ tgħid għalkollox, dak kollu li hemm bżonn f’pajjiżna mill‑bidu nett.
• Gvern ġdid li jkollu l‑fiduċja tal‑poplu Malti.
• Gvern ġdid li, fuq kollox, ser jafda lill‑poplu Malti.

L-EMENDI FIL-KOSTITUZZJONI

Meta ngħidu li gvern ġdid se jkun igawdi l-fiduċja tal‑poplu tagħna, kulħadd jifhem x’qegħdin ngħidu, għaliex il‑gvern li għandna huwa Gvern sfiduċjat mill‑maġġoranza tal‑poplu tagħna.

Imma l‑gvern il-ġdid se jkun gvern li jrid ikollu l‑fiduċja tal‑maġġoranza tal‑Maltin għaliex dik il‑ġlieda rbaħnieha.

Il‑Prim Ministru u sħabu l‑Ministri, d‑Deputati u l‑kandidati, jistgħu jmorru kemm iridu fuq it‑television u f’kull rokna ta’ Malta u Għawdex biex mingħalihom ser iqarrqu bin‑nies.

Nhar il‑Ġimgħa smajna lill‑Prim Minstru jerġa’ jgħid li l‑Partit Nazzjonalista hu partit ta’ bla prinċipji għax għidna li ma ridniex li jkun hemm id‑dikjarazzjoni tan‑newtralità fil‑kostituzzjoni u dik daħlet.

Aħna ngħidulu li aħna nies ta’ prinċipju, għax il‑prinċipju hu li f’Malta tikmanda l‑maġġoranza għax dik hi d‑demokrazija. Dan li huma riedux!

Aħna għarafna li d‑dmir tagħna l‑ewwel nett hu ta’ lealtà lejn il‑poplu tagħna. Għidna li lill‑poplu tagħna, , għandna nassigurawlu li f’pajjiżna jkun hu li jikkmanda bil‑maġġoranza tiegħu.

Għalhekk aħna vvutajna favur dawk l‑emendi.

Però, tajjeb ngħid ukoll li d-dikjarazzjoni tan‑newtralità li vvutajna biexx tkun fil‑kostituzzjoni tagħna lanqas mhi d‑dikjarazzjoni li tant riedu huma fl‑imgħoddi.

• Illum dik id‑dikjarazzjoni hi kwalifikata.
• Dikjarazzjoni kwalifikata kemm b’dak li ġie mniżżel fil‑Kostituzzjoni kif ukoll bl‑interpretazzjoni li aħna tajnieha fil‑Parlament.

Altru li l‑Partit Nazzjonalista huwa l‑partit ta’ prinċipji.

• Dan hu l‑Partit li twieled biex jagħmel lill‑pajjiż tagħna nazzjon.
• Dan hu l‑Partit li ħadem biex sirna nazzjon fl‑1964.
• Dan hu l‑Partit li jkompli jaħdem biex Malta tibqa’ pajjiż ħieles, pajjiż demokratiku.
• Dik kienet il‑ġlieda li konna qed niġġieldu.

Irbaħna l‑battalja li żgur issa għandha taċċerta li l‑poplu Malti jkollu Gvern li jagħżel hu. U, jekk fil‑maġġoranza tiegħu il-poplu jagħti l‑vot lill‑Partit Nazzjonalista, allura jkun il‑Partit Nazzjonalista li ser jigverna.

Dik hi r‑rebħa!

Dawk huma l‑prinċipji li ġġilidna għalihom!

Kif għidt, mhux biss se jkollna gvern ġdid li jkollu l‑fiduċja tal‑poplu, imma ikollna wkoll gvern ġdid li jafda lill‑poplu.

• Gvern ġdid li għandu fiduċja fil‑poplu tagħna.
• Gvern ġdid li se jagħmel ħiltu kollha biex ikollu l‑koperazzjoni tal‑Maltin u l‑Għawdxin kollha li għandhom ir‑rieda tajba u li verament iridu jaħdmu għall‑ġid ta’ pajjiżhom.

IL-PARTEĊIPAZZJONI TAL- ĦADDIEMA

Kemm smajna fl‑imgħoddi diskors fuq il‑parteċipazzjoni?

Kemm qaluna li hemm bżonn li l‑ħaddiema fuq il‑postijiet tax‑xogħol tagħhom ikollhom sehem jipparteċipaw fid‑deċiżjonijiet li jolqtu lilhom?

Illum aħna induru fuq il‑Gvern, iduru l‑ħaddiema Maltin fuq dan il‑Gvern li jinqeda b’isimhom u jgħidulu: Int wegħdtna l‑parteċipazzjoni u jgħidulu: Issa, ftit tal‑ġranet ilu, rajna x’ġara fl‑Air Malta.

Fl‑Air Malta qalulhom li għandhom direttur li jirrappreżenta lill‑ħaddiema. Imma mhux il‑ħaddema jagħżlu d‑direttur! Tkun il‑union, jiġifieri l‑Gvern, li tagħżel dak id‑direttur. Dan għaliex il‑Gvern ma jafdax lill‑ħaddiema tal‑Air Malta li jagħżlu lil min iridu huma, għaliex kieku jagħżlu verament lil min jaqbeż għad‑drittijiet u għall‑interessi tagħhom.

Il‑wegħda tagħhom kienet li fil‑ħames snin li għaddew jaħdmu b’mod li l‑parteċipazzjoni veru tiżdied. U naqralkom biex infakkarkom għax issa dawn xogħlhom hu li jnessu.

Illum, f’It‑Torċa qrajt artiklu li jismu “Serjetà” miktub mill‑President tal‑Partit tagħhom.

Dan jgħid li n‑Nazzjonalisti m’għandhomx serjetà għax dawk iwiegħdu, ipaċpċu fil‑vojt, imma mbagħad ma tafx x’jagħmlu meta jkunu fil‑gvern.

Jien ngħidlu li llum l‑ħaddiem Malti, bhall-poplu Malti, jħares lura u jara x’wegħedtu intom u jgħid: X’serjetà hi din li lejliet l‑elezzjoni wegħedtu affarijiet, uħud minnhom sittax‑il sena ilu u wara sittax‑il sena ma wettaqtuhomx?

Pereżempju, insemmi x’kitbu fil‑programm elettorali tal‑aħħar elezzjoni. Qalu: “Sehem akbar mill‑ħaddiema fit‑tmexxija. Il‑Moviment tal‑ħaddiema daħħal b’suċċess fit‑Tarzna l‑opportunità biex il‑ħaddiema juru li huma kapaċi jieħdu t‑tmun f’idejhom u jmexxu bl‑istess għaqal tal‑industrijalist privat.”

Nieqaf mument qabel inkompli naqra u nistaqsi lill‑ħaddiema tat‑Tarzna hawn preżenti fostkom: Veru li intom kellkom it‑tmexxija tat‑Tarzna f’idejkom jew, għall‑kuntrarju, dik hi biss daħqa ghax fil-fatt id‑deċiżjonijet dwar it‑Tarzna mhux intom ħadtuhom imma ħadhom min għandu l‑Gvern f’idejh? Ħadhom min irid jikmanda u jindaħal f’kollox!

U jkomplu jgħidu fil‑programm: “Fejn imexxu lilhom infushom il‑ħaddiema huma aktar ħielsa għax huma ħaddiema u sidien fl‑istess ħin.”

Jien nistaqsihom:

• Fejn hawn il‑ħaddiema llum imexxu lilhom infushom?
• F’liema industrija tal‑gvern stess?
• F’liema korp parastatali tal‑gvern stess tajtu intom xi sehem ta’ tmexxija lill‑ħaddiema?

Ikomplu jgħidu: “Gvern Laburista jieħu kuraġġ minn dan is‑suċċess u għalhekk jieħu miżuri biex it‑tmexxija tal‑ħaddiema bil‑mod il‑mod tinfirex f’dawk l‑oqsma kollha li għandu sehem fihom il‑Gvern.”

Illum nerġgħu nistaqsu:

• Fejn huma dawn l‑oqsma kollha li għandu sehem fihom il‑Gvern,fejn dan il‑Gvern ta xi nitfa poter, li jiddeċiedu l‑ħaddiema?

Izda mhux biss fil‑każ tal‑Air Malta li għadni kif semmejt.

Hemm il‑ħaddiema mal‑Gvern li llum jaqbżu l‑wieħed u tletin elf.

Kienu qalu li ser iwaqqfu, u fil‑fatt kienu twaqqfu, diversi kumitati tax‑xogħol għall‑ħaddiema tal‑Gvern. Bdew isiru l‑elezzjonijiet. Il‑ħaddiema bdew jagħżlu bil-għaqal u, meta għażlu bil-għaqal, għażlu nies li kienu kapaċi jieħdu l‑interessi tagħhom m’għażlux in‑nies li riedet il‑General Workers Union.

U f’daqqa waħda dawn nsew l‑kumitati tax‑xogħol li kienu wegħdu u llum fl‑ebda dipartiment tal‑gvern m’għadu jeżisti xi kumitat tax‑xogħol.

KULL FEJN TMUR, TMISS U TARA L‑KORRUZZJONI

Infakkar ukoll li sa mill‑1976 fil‑programm elettorali tagħhom dawn kienu qalu li jridu, isimgħuha din, soċjetà nadifa!

Kienu diġà indunaw bil‑ħmieġ li kien hemm fl‑ewwel snin tagħhom fil-Gvern u llum, flok soċjetà nadifa, għandna soċjetà mimlija korruzzjoni.

Għandna soċjetà fejn kull fejn tmur, tmiss u tara l‑korruzzjoni.

Dawn qalu: “Għall‑ħarsien tal‑indafa fis‑soċjetà Gvern Soċjalista jwaqqaf il‑kumitati tal‑ġirien biex iħarsu kull aspett tal‑ħajja soċjali u jagħtihom is‑saħħa biex l‑abbużi li jkunu qed isiru jieqfu.”

U llum l‑poplu Malti jistaqsihom: Wara ħdax‑il sena li nkiteb dan il‑programm elettorali, x’sar minnha din il‑wegħda li intom tagħmlu soċjetà nadifa billi twaqqfu kumitati tal‑ġirien?

Dak iz-zmien aħna kkritikajna l‑idea li dawn il‑kumitati ssejħilhom kumitati tal‑ġirien u li tgħid, kif qalu huma fil‑programm, li dawn l‑kumitati ser jgħassu, qishom ser ikunu ta’ spjuni biex suppost jaraw li jkun hemm l‑indafa morali fil‑pajjiż.

Izda, m’għamlu xejn minn dan.

Aħna, għall‑kuntrarju, qegħdin ngħidu li dan pajjiżna verament hemm bżonn li jitnaddaf.

Wieħed mill‑metodu kif jitnaddaf il-pajjiż hu li jkollok gvern li jafda lill‑poplu.

• Li jkollok gvern li jgħaddi biċċa mis‑setgħa lill‑poplu.
• Li jkollok, anke f’pajjiżna, dak li hemm f’tant pajjiżi u fil‑pajjiżi demokratiċi kollha dawk li aħna nsejħulhom il‑Kunsilli Lokali.

Jiġifieri li jkun hemm s‑setgħa mferrxa.

• Jiġifieri mhux aktar kollox jiddependi mill‑Ministru tal‑Public Works jekk tirranġax triq jew oħra.
• Jiġifieri li tintemm il-mistħijja ta xi ittra, kif rċivejna aħna li noqogħdu hawn f’Birkirkara, minn xi kandidat li jgħidlek: “Jien qbist għalikom biex jagħmlulkom it‑triq tagħkom bl‑asfalt jew bit‑tarmak.”

Dan hu pajjiżna llum!

• Aħna rridu li nferrxu kemm jista’ jkun is‑setgħa, għaliex aħna ma nibżawx mill‑poplu.
• Aħna nafu li l‑poplu jifhem.
• Aħna nafu li l‑poplu, jekk turih is‑serjetà, kapaċi jirrispondi b’serjetà.

Għalhekk irridu li gvern ġdid, ghax verament jafda lill‑poplu, jagħti biċċa mis‑setgħa tiegħu lill‑poplu billi, f’Malta u Għawdex, jinħolqu il‑Kunsilli Lokali biex jieħdu ħsieb il‑belt jew ir‑raħal fejn ngħixu.

IRRIDU NFERRXU S‑SETGĦA

Meta ngħid li għandna gvern li ma jafdax lill‑poplu, rridu nifhmu li dak kollu li għamel dan il‑Gvern huwa prova tista’ tgħid ta’ dak li qed ngħid jien.

Dawn riedu u hekk għamlu: Ħatfu s‑setgħa kollha f’idejhom.

Pereżempju, fl‑1975 għamlu liġi li tissejjaħ “Liġi dwar l‑Interpretazzjoni”, jigifieri xi jfissru u kif għandhom jiġu mifhuma l‑liġijiet. Fiha dawn qalu li kull fejn hemm xi liġi li tagħti s‑setgħa lil xi ħadd li jiddeċiedi, dik is‑setgħa jeżerċitaha l‑Ministru.

Minn dak in-nhar b’dik il‑liġi għal kollox – kull liċenzja, kull permess, tista’ tgħid kull ħaġa – sirna niddependu mill‑volontà ta’ dak il‑Ministru jew l‑ieħor.

Wara l‑1976, flok ħolqu soċjetà nadifa, s‑soċjetà li kienet diġà qed titħammeġ kompliet titħammeġ.

Dan għax, illum, m’hemmx aktar xi ħadd li jara li permess tal‑bini hux suppost joħroġ skond il‑liġi. Illum, għandna l‑Ministru jiddeċiedi, għax skond il‑liġi hu għandu d‑diskrezzjoni!

Għal darb’oħra nerġgħu ngħidu li dan fisser li, f’dawn l‑aħħar snin, tħallsu mijiet ta’ eluf ta’ liri biex inħarġu permessi tal‑bini f’pajjiżna.

Qed naraw mhux biss il‑ħmieġ fis‑sens ta’ korruzzjoni, imma ukoll kif l‑ambjent f’pajjiżna tgħarraq. Mar lura.

Nerġa’ ngħid, hemm bżonn li nifhmu li għandna Gvern li ma ried b’ebda mod jafda lill‑poplu tagħna u għamel mezz li s‑setgħa kollha tkun f’idejh.

Aħna rridu nagħmlu bil‑maqlub.

• Aħna rridu li, kemm jista’ jkun, ma jkunux il‑Ministri li jiddeċiedu b’diskrezzjoni tagħhom x’għandu jsir u ma jsirx.
• Aħna rridu li, kemm jista’ jkun, il‑poplu jipparteċipa fid‑deċiżjonijiet kollha li jittieħdu.
• Aħna rridu jiġifieri nferrxu s‑setgħa.
• Irridu li kulħadd jifhem li d‑deċiżjonijiet li jieħu gvern ġdid ikunu deċiżjonijiet ġusti.

Infakkar lil min lilna akkużana b’nuqqas ta’ serjetà u ta’ twemmin fil‑prinċipji:  

• Li fl‑1971 kienu wiegħdu li joħolqu mekkaniżmu biex min iħoss li tkun saret inġustizzja miegħu jkun jista’ dik l‑inġustizzja jieħu sodisfazzjoni għaliha.
• Kienu qalu li anke f’pajjiżna ser iwaqqfu l‑Ombudsman. Jiġifieri jkun hemm persuna jew aktar li xogħolhom ikun li jekk tittieħed xi deċiżjoni mill‑gvern żbaljata, li tfisser inġustizzja ma xi ħadd, dak li jkun ikollu d‑dritt li jagħmel appell. Ikollu d‑dritt jara li dik l‑inġustizzja tissewwa.

Għalhekk aħna rridu nfakkru dawn l‑affarjiet u ngħidu: Dak li ġara f’pajjiżna u l‑inġustizzji li saru ma tant nies f’pajjiżna, ma sarux b’kumbinazzjoni imma huma frott tal‑politika tagħhom!

Allura, aħna nwiegħdu lill‑poplu Malti u Għawdxi li ser ikollna gvern ġdid li fih ic‑cittadini jkollhom id‑drittjiet tagħhom u ma jkollhomx bżonn jittallbu l‑pjaċiri.

Aħna rridu li kull Malti jħossu kburi li jkun jista’ jgħix f’soċjetà bbażata fuq id‑drittijiet, fejn id‑drittijiet tiegħek ikunu magħrufa u tkun tista’ teħodhom mingħajr ma toqgħod tittallab lil ħadd.

IL‑KONTRIBUT U L-KOOPERAZZJONI TAL‑POPLU

Gvern li għandu fiduċja tal‑poplu jistenna li jkollu wkoll l‑kooperazzjoni tal‑poplu.

Gvern ġdid ser ikun gvern magħżul mill‑maġġoranza tal‑poplu tagħna.

Gvern ġdid se jkollu l‑fiduċja tal‑poplu u  se jkollu fiduċja fil‑poplu.

Ghalhekk aħna żguri li mhux se tonqos l‑koperazzjoni li hemm bżonn biex pajjiżna jerġa’ jieħu r‑ruħ.

Il‑problemi li għandu l‑pajjiż huma kbar u gvern ġdid bilfors jistenna din il‑koperazzjoni.

Gvern ġdid ma jkunx gvern li jimponi ruħu izda jkun Gvern li, ghax  jafda lill‑poplu tagħna, jzomm djalogu kontinwu, djalogu serju, djalogu permanenti, f’kull livell.

Meta ngħid f’kull livell, irridu nifhmu x’qed ngħidu.

Nistgħu nibdew mill‑Parlament stess.

• Il‑liġijiet ta’ pajjiż għandhom ikunu r‑rifless tal‑bżonnijiet tal‑poplu tagħna.
• Il‑liġijiet għandhom ikunu l‑espressjoni tax‑xewqat tal‑poplu tagħna.
• Il‑liġijiet għandhom jaqblu ma’ dak li jħoss il‑poplu tagħna li jkun hemm bżonn li jsir.

Izda dawn x’għamlu fil‑Parlament tagħna?

Kif kienu jressqu l‑liġijiet fil‑Parlament , Parlament ta’ pajjiż suppost demokratiku?

Dawn kienu

• Iġibu l‑liġijiet skond dak kif jidhrilhom f’dak il‑mument.
• Iġibu l‑liġijiet ħafna drabi, wisq drabi, mingħajr konsultazzjoin ma’ ħadd.
• Iġibu liġijiet biex jaqilbu l‑liġi ta’ taħt fuq meta jkun hemm xi ħadd jeżerċita d‑dritt tiegħu u huma jridu jżommuh u jibdlu l‑liġi mil‑lum għal għada.

Kellna ħafna okkażżjonijiet minn dawn.

Aħna mhux hekk irridu li l‑Parlament tagħna jiġi mħaddem.  

Aħna rridu li l‑liġijiet li jgħaddi l‑Parlament ikunu liġijiet li l‑poplu jifhimhom, jixtieqhom u jħoss il‑bżonn tagħhom.

Għalhekk nassigurawkom li waħda mill‑affarijiet li jagħmel gvern ġdid tkun riforma ta’ kif jaħdem il‑Parlament tagħna. Parlament li, permezz ta’ kumitati tiegħu, jkun verament iħoss il‑bżonnijiet tal‑poplu u jesprimihom f’liġijiet.

Iżda mhux biss!

Aħna rridu li jkun hemm dan id‑djalogu kontinwu mhux biss fil‑Parlament imma f’kull qasam.

Ngħidu aħna, fil‑qasam tal‑programmar ekonomiku li tant għandu bżonn pajjiżna.

Dan il‑Gvern ipprova jimponi ruħu. Għax ħaseb li m’għandu bżonn l‑għajnuna u l‑koperazzjoni ta’ ħadd dan il‑Gvern

• ta bis‑sieq lill‑unions kollha,
• ta bis‑sieq lir‑rappreżentanti tal‑intrapriżi,
• ta bis‑sieq lill‑industrijalisti.

Ir‑riżultat nafuh!  Ir‑riżultat hu li dan il‑Gvern ma kienx kapaċi joħloq pjan ekonomiku fejjiedi għall‑pajjiżna, ma kienx kapaċi joħloq ix‑xogħol f’pajjiżna għal tant ħaddiema li qegħdin ifittxuh.

GVERN LI KIEN KONTINWAMENT JAĦBI L‑VERITÀ

Gvern ġdid ikun gvern li jafda lill‑poplu Malti. Għalhekk ma jkollux bżonn l‑eżerċizzji ta’ propoganda qarrieqa li tant rajna tul dawn is‑snin.

L‑aqwa servizz li jagħti gvern ġdid lill‑poplu Malti u Għawdxi ikun servizz lill‑verità. Lill‑verità tal‑fatti. Gvern li tassew jrid jieħu lill‑poplu fil‑fiduċja tiegħu u jispjegalu l‑problemi x’inhuma.

Dan kien Gvern u għadu Gvern li kontinwament jaħbi l‑verità.

Qabel l‑aħħar elezzjoni tal‑1981, qalulna li l‑ekonomija tal‑pajjiż ma setgħetx tkun aħjar. Kienu jgħidu li minkejja li pajjiżi oħra kellhom problemi kbar ekonomiċi minħabba r‑riċessjoni, Malta kienet b’saħħitha u m’għandha ebda problema. Sa kienu kitbu fl‑Economic Survey ta’ dik is‑sena li l‑problema tax‑xogħol jew nuqqas ta’ xogħol mhi problema xejn għal pajjiżna.

Ir‑realtà ma kienitx dik. Tiftakru li aħna konna għidna li pajjiżna jinsab fi kriżi. Fl-aħħar, meta fl‑1982 sar il‑budget mill‑Ministru Spiteri, konna qrajna l‑kliem li konna għidna aħna qabel l‑aħħar elezzjoni, jigifieri li pajjiżna kien verament jinsab fi krizi u fi kriżi kbira.

Hemm bżonn li l‑poplu jkun jaf il‑verità.

Anki issa, l‑verità hi li dan il‑pajjiż jinsab fi kriżi ekonomika għaliex dan il‑Gvern

• ma kienx kapaċi jinvesti l‑flus;
• ma kienx kapaċi l‑miljuni l‑kbar li kellu għad‑dispożizzjoni tiegħu jikkonvertihom f’postijiet tax‑xogħol.
• Berbaq il‑flus!
• Sparpalja l‑miljuni!

Nhar il‑Ġimgħa, meta korrispondent staqsa lill‑Prim Ministru dwar l‑isparpaljar tal‑flus, ir‑risposta tiegħu kienet: “In‑Nazzjonalisti kienu jagħtu l‑għajnuna lill‑industrijalisti u dawk daħluhom fi bwiethom.Veru li aħna nfaqna l‑miljuni, veru li fabriki fallew, imma l‑flus qegħdin fi bwiet il‑poplu Malti.”

U aħna ngħidulu:  

Veru. Il‑miljuni qegħdin fil‑bwiet tal‑klikka ta’ madwarkom!  Hemm veru qegħdin l‑miljuni!

Nerġa’ ngħid, kieku dan kien gvern serju, kieku kien jafda fil‑poplu, kieku fittex il‑kooperazzjoni ta’ kulħadd, kieku llum ma ninsabux fil‑kriżi ekonomika li ninsabu fiha llum.

Dan kien Gvern li qal li mingħalih il‑pajjiż sejjer jieħu r‑ruħ billi jwaqqaf il‑fabriki li sejħilhom tal‑poplu. Illum nafu li dawn il‑fabriki tal‑poplu ma jeżistux.

Kien jgħid li se iġib il‑miljuni ta’ flus u nispiċċaw innaqqsu t‑taxxi, għax dawn il‑fabriki kienu ser iħallu qliegħ kbir.

Il‑verità hi li veru qed isir xi qliegħ minn oraganizzazzjonijiet, minn kumpaniji parastatali,  izda biss

• fejn il‑Gvern għandu l‑monopolju,
• fejn il‑Gvern jiċċarġja l‑prezzijiet li jrid,
• fejn il‑Gvern jgħolli dak kollu li jrid.

Inħarsu u naraw x’aħna nħallsu tal‑elettriku f’pajjiżna, x’aħna nħallsu f’dawk l‑industriji, f’dawk il‑parastatali kkontrolloti mill‑Gvern.  Hu f’dawk biss, fejn hemm il‑monopolju assolut,  li l‑Gvern qiegħed jaqla’ l‑flus. Il‑bqija nistgħu ngħidu li l‑flus li investa biex jagħtu xogħol produttiv f’postijiet oħra kien biss ħolm, u dan kien biss tberbiq ta’ flus.

IL‑QAGĦDA TAL‑ĦADDIEM SEJRA GHALL-AGĦAR

Irridu nifhmu wkoll x’inhu jiġri f’pajjiżna.

Nhar il‑Ġimgħa, l‑Prim Ministru qal li s‑sena li għaddiet, sehem il‑ħaddiema minn dak kollu li pproduċejna, mill‑Gross Domestic Product tal‑pajjiż, kien ogħla min tas‑sena ta’ qabel.

Hu veru li s‑sena li għaddiet il‑qliegħ mill‑pagi, jiġifieri il‑qliegħ flimkien ta’ dawk kollha li jaħdmu bil‑paga, żdied għal Lm226 miljun lira. Però, dak li l‑Prim Ministru ma qalx hu li dak il‑qliegħ huwa anqas illum milli kien ħames snin ilu.

Fl‑1982 id‑dħul kollu ta’ min jaħdem bil‑paga kien Lm228 miljun lira.

Fl-1983, naqas bi Lm5 miljuni, fl-1984 naqas bi Lm10 miljuni oħra paragunat  ma-1982, fl‑1985 naqas bi Lm5 miljuni minn dak li kien fl‑1982 u f’dawk is‑snin il‑pagi effettivament naqsu bi Lm20 miljun lira.

Veru, almenu skond l‑istatistika pubblikata, li s‑sena l‑oħra li l‑qliegħ mill‑pagi żdied xi ftit. Imma żdied wara li fit‑tliet snin ta’ qabel rajna telf u telf sostanzjali.

Lill‑Prim Ministru nfakkruh li l‑qagħda tal‑ħaddiem illum hija agħar minn dak li kienet snin ilu.

Jekk naraw dak kollu li pproduċa l‑pajjiż, dak li jissejjaħ, il‑Gross Domestic Product, insibu li fl‑1982 minn dak kollu li pproduċejna kważi 55% mar f’but il‑ħaddiem Malti. Is‑sena li għaddiet, minkejja ż‑żieda li semmejt, dak li ħa l‑ħaddiem Maltin minn dak kollu li nipproduċu, kien anqas minn 50%.

Għalhekk hemm bżonn li jkollna gvern ġdid, kif sejjer ikollna. Gvern ġdid li jkun kapaċi jippjana fil‑bogħod. Għax gvern li jippjana fil‑bogħod huwa kapaċi joffri lill‑ħaddiem Malti impjieg fis‑sod.

Jekk hawn xi ħaġa bħalissa li tinkwieta żgur lill‑maġġoranza kbira tal‑ħaddiema Maltin din hi dik li jekk ’l quddiem – għada, x‑xahar id‑dieħel, jew sitt xhur oħra – jkollhomx il‑post tax‑xogħol.

Lill‑ħaddiema kollha li għandhom dan l‑inkwiet aħna ngħidulhom:  Biex tiżguraw ix‑xogħol għalikom, biex tiżguraw il‑postijiet tax‑xogħol li diġà għandkom, għandkom triq waħda x’tagħżlu

• it‑triq li tivvutaw għal gvern ġdid,
• it‑triq li tivvutaw għal gvern serju,
• it‑triq li tivvutaw għal gvern li ma jidħaqx bikom!

Għax dan il‑Gvern daħaq bikom!

Daħaq bikom tul is‑sittax‑il sena li għaddew u daħaq bikom, aktar minn qatt qabel, tul l‑ħames snin li għaddew.

Illum nafu li mill‑elezzjoni tal-1981 ’l hawn

• il‑ħaddiema ħadu l‑iffriżar tal‑pagi,
• ħadu l‑ban fuq l‑
• flok jitħallsu tal‑overtime ħadu t‑time off in lieu.

Tajjeb li l‑ħaddiema Maltin u l‑poplu Malti jiftakru x’kienu wegħduhom huma lejliet l‑elezzjoni.

F’paġna 7 tal‑programm elettorali tagħhom ma nsibux li dawn kienu ser jagħmlu l‑wage freeze, ma nsibux li dawn ma kinux ser jagħtu inċentivi lil min jaħdem.

Għall‑kuntrarju!

Isimgħu x’wiegħdu:  “Pagi u inċentivi: Barra li nipprovdu xogħol għal kull min irid jaħdem, bil‑liġijiet għaż‑żidiet fil‑pagi li daħħal il‑Gvern Laburista kulħadd huwa ċert li l‑pagi tal‑ħaddiema kollha f’kull qasam jiżdiedu regolarment, mhux biss biex ilaħħqu mal‑għoli tal‑ħajja, iżda wkoll biex kulħadd igawdi tijieb fl‑għixien tiegħu.”

• Dan qaluh lejliet l‑elezzjoni ta’ l-1981.
• Wiegħdu li jkun hemm iż‑żidiet.
• Izda, l‑ewwel ħaġa li għamlu, flok iż‑żidiet, kienet li għamlu l‑wage freeze.

U komplew dawn fil‑programm elettorali tagħhom.

Qalu li l‑Gvern tagħhom kien tal‑fehma: “Li wasal il‑waqt li ndaħħlu sistema ta’ inċentivi għal dawk il‑ħaddiema li jidħlu għal xogħol ta’ responsabbiltà jew sogru u li juru inizjattiva u ħeġġa biex iżidu l‑effiċjenza u l‑produzzjoni. Fil‑qasam privat il‑gvern jinkoraġġixxi lis‑sidien li jdaħħlu sistemi ta’ inċentivi.”

U llum, il‑ħaddiema Maltin għandhom jgħidulhom lil dawn li ilhom jigvernaw, wara li telgħu suppost b’dak il‑programm elettorali:

• Fejn huma dawn l‑inċentivi li tajtuna?
• Fejn huma ż‑żidiet li wegħedtuna?
• Fejn hija r‑riorganizzazzjoni li għidtlulna?

U jkomplu jgħidu dawn: “Għalhekk għall‑ħaddiema mal‑Gvern fejn mhux dejjem faċli tkejjel l‑effiċjenza u x‑xogħol,” jgħidu li ser jittieħdu dawn il‑miżuri: “f’dipartiment fejn mhux diffiċli ħafna tkejjel il‑produttività tal‑ħaddiema, l‑unions bi ftehim mal‑Gvern idaħħlu metodu ta’ kejl u dawk il‑flus li jiffranka d‑dipartiment bix‑xogħol tal‑ħaddiema jinqasam skond l‑isforz li jkun sar.”

U jkomplu jwiegħdu dawn, kif kellhom jagħmlu, tul il‑ħames snin li għaddew, biex lill‑ħaddiema jżiduhom u jirrikonoxxu li l‑ħaddiema qed jagħtu aħjar is‑sehem tagħhom u jagħtuhom dawn l‑inċentivi li semmejt.

Izda meta l‑ħaddiem Malti jħares lura lejn dawn il‑ħames snin, jara biss it‑tradiment tal‑kawża tiegħu. Jara t‑tradiment minn dawn li wegħduh ħaġa u għamlu bil‑maqlub tagħha.

Il‑ħaddiema Maltin jirrealizzaw li hemm bżonn ta’ gven ġdid li joħloq il‑ġid fil‑pajjiż. Għax hu biss meta noħolqu l‑ġid bix-xogħol tagħna li nkunu nistgħu verament naraw li l‑ħaddiem Malti jibqa’ jimxi dejjem ’l quddiem u jkollu kundizzjonijiet dejjem aħjar.

GVERN LI SE JERĠA’ JPOĠĠI L‑ISTITUZZJONIJIET TAL‑PAJJIŻ FUQ SAQAJHOM

Gvern ġdid ser ikun gvern li jgawdi l‑fiduċja. Ser ikun gvern li, bil‑fiduċja li jkollu tal‑poplu u bil‑fiduċja li hu jkollu fil‑poplu, jkun verament jista’ jerġa’ jpoġġi l‑istituzzjonijiet tal‑pajjiż fuq saqajhom.

Dan il‑gvern rajnieh jisserva bl‑istituzzjonijiet tal‑pajjiż, bl‑istituzzjonijiet kollha tista’ tgħid.

• Jekk il‑qrati jagħtu sentenza li ma togħġobhomx jaraw kif jagħmlu, kif għamlu fl‑imgħoddi, u jagħmlu minn kollox biex jeżerċitaw pressjoni fuq min jiddeċiedi l‑kawżi.
• Jekk maġistrat jagħmel dmiru u jagħmel dikjarazzjonijiet ta’ innoċenza kif hemm bżonn u kif għamlu l‑maġistrati li qalu li m’hemmx każ kontra Pietru Pawl Busuttil, dawn ibiddlu l‑liġi, dawn iġibu emendi fil‑liġi biex mingħalihom ser ibeżżgħu lil xi ħadd.

Dan kien Gvern li sserva, nerġa’ ngħid isserva, bl‑istituzzjonijiet tal‑pajjiż.

Isserva, pereżempju, b’uħud fil‑Korp tal‑Pulizija li

• flok ma qdew dmirhom tul is‑snin,
• flok ma qdew dmirhom dan l‑aħħar,
• flok ma qdew dmirhom fit‑30 ta’ Novmembru f’Tal‑Barrani,
• flok ma qdew dmirhom għenu lil Gvern biex tinkiser il‑liġi tal‑pajjiż.

Aħna għandna bżonn li dawn l‑istituzzjonijiet jerġgħu verament ikunu l‑garanzija tal‑libertajiet tagħna.

Lill‑membri tal‑Korp tal‑Pulizija jien nerġa’ ngħidilhom,  Gvern ġdid

• ikun gvern li jafda fikom,
• ikun gvern li jkollu fiduċja fikom,
• ikun gvern li minnu ikollu min jibża’ biss min hu korrott, min ma riedx jaqdi dmiru, min għamel l‑inġustizzji.

Imma l‑bqija li huma m’għandhomx x’jibżgħu. Dan qed ngħidu, u nixtieq li kulħadd jemminni, għax il‑maġġoranza kbira fil‑Korp tal‑Pulizija, anke jekk forsi politikament ma jaqblux magħna, jridu jkunu leali. Il‑maġġoranza kbira fil‑Korp tal‑Pulizija jixtiequ jkunu leali lejn il‑ġurament tagħhom li jiddfendu lill‑poplu Malti u mhux qed jitħallew, għaliex hemm min isserva bihom.

U, fil‑ġimgħat li ġejjin hemm min forsi jipprova jisserva bihom.

Jien nappellalhom minn qalbi:

• Intom Maltin ukoll,
• intom ukoll għandkom id‑dmir, kull wieħed minnkom, li taraw li dan il‑pajjiż tagħna jibqa’ pajjiż ħieles, pajjiż fejn verament il‑libertà tagħna tibqa’ sħiħa.
• Huwa dmir tagħkom li taraw li r‑rieda tal‑poplu tagħna, isseħħ u titwettaq,
• Kunu intom li, fl‑osservanza tad‑dmirijiet tagħkom, isserħu moħħ il‑poplu tagħna, flimkien magħna, li dan il‑poplu ser jibqa’ jgħix f’din il‑ġzira għażiża tagħna bħala poplu ħieles.

Jien nappella, nerġa’ ngħid, mhux biss lill‑Korp tal‑Pulizija.

Hemm l‑Armata li wkoll għandha doveri ta’ lealtà lejn il‑pajjiż.

Hemm ukoll, m’għandix dubju li l‑maġġoranza kbira fl‑Armata huma nies li jixtiequ jaqdu d‑dmirijiet tagħhom b’lealtà lejn pajjiżna, lejn kull wieħed u waħda minna. U jien ċert li huma wkoll mhux ser iħallu lil ħadd jinqeda bihom, anke jekk ikun il‑Kmandant tagħhom jekk dan jordnalhom affarijiet li d‑dmir tagħhom ikun mhux li jagħmluhom, iżda li ma jagħmluhomx.

Qed ngħid li gvern ġdid jerġa’ jagħti l‑ħajja lill‑istituzzjonijiet kollha tal‑pajjiż għaliex mingħajr dawk l‑istituzzjonijiet ma nistgħux verament ngħixu ħajja ta’ nies ħielsa, ta’ nies liberi.

L‑istess jgħodd, insejħilha wkoll istituzzjoni oħra, ix‑xandir f’pajjiżna.

• Ix‑xandir li għandu jkun il‑mezz t’edukazzjoni għall‑poplu tagħna.
• Ix‑xandir li għandu jkun il‑mezz kif titmexxa u tikber il‑kultura nazzjonali tagħna.
• Ix‑xandir li għandu jkun il‑mezz li jaqqadna lkoll bħala Maltin.

Gvern ġdid anke lix‑xandir jerġa’ jagħtih id‑dinjità tiegħu. Gvern ġdid jerġa’ jagħmel lix‑xandir verament, mezz ta’edukazzjoni, ta’ għaqda, ta’ tixrid tal‑kultura nazzjonali tagħna.

JRIDU JPAPPUHA SAL‑AĦĦAR ĠURNATA

Hemm bżonn li nifhmu li pajjiżna jinstab mhedded. Li f’pajjiżna hemm affarijiet li tnawru. Hemm affarijiet li qegħdin kontinwament jitnawru u jitnaqqru.

Irridu nkunu aħna li nwaqqfu dan, ftit ġimgħat oħra, bil‑vot ħieles tagħna.

Meta ngħid bil‑vot ħieles nifhem mhux biss il‑libertà li tmur u tivvota fil‑kwiet, imma nifhem vot raġunat li tasal għalih għax tkun ħsibt. Vot ħieles ifisser li tkun rajt tassew x’għandu bżonn pajjiżna.

Jien ċert li l‑maġġoranza kbira tal‑poplu Malti, tifhem, tirrealizza u tinsab żgura, li f’pajjiżna hawn bżonn ta’ gvern ġdid.

Gvern ġdid! Hekk sejjer ikollu dan il‑pajjiż minn hawn u ftit ġimgħat oħra.

Id‑data tal‑elezzjoni ma nafuhiex. Dawn jistgħu, jekk iridu, jkomplu proprju sal‑aħħar ġurnata li jistgħu u l‑elezzjoni jagħmluha fid‑9 ta’ Mejju.

Jekk jagħżlu li l‑elezzjoni jagħmluha fid‑9 ta’ Mejju tkun il‑konferma mill‑aktar ċara li dawn huma żguri, daqskemm aħna żguri aħna, li ser jitilfu u jridu jpappuha sal‑aħħar ġurnata.

Kull gvern serju, malli jagħlaq il‑Parlament, isejjaħ l‑elezzjonijiet fl‑aqsar żmien possibbli. Dan għax f’dak il‑perjodu, kif għidt fil‑bidu, il‑Gvern ma jkunx aktar realment il‑gvern tal‑pajjiż fil‑veru sens tal‑kelma imma jkun, kif jgħidu l‑Ingliżi, caretaker. Qiegħed hemm biex jasses li l‑amministrazzjoni ma tieqafx sakemm ikun hemm gvern ġdid.

Gvern serju jieħu lanqas żmien possibbli biex tiġi organizzata elezzjoni wara li jxolji l‑parlament.

Nistennew il‑Parlament jispiċċa l‑aktar tard nhar is‑Sibt li ġej. Nistennew l‑aħbar tad‑data tal‑elezzjoni. Nistennew b’ħerqa, għax hekk qed jagħmel il‑polpu Malti.

U, malli nisimgħu d‑data, żgur li nkunu nistgħu niġbdu xi konklużjonijiet.

• Jekk id‑data tkun fil‑bogħod ifisser li dan il‑Gvern qed iħossu, kif inhu fiċ‑ċert, li mhux ser jirbaħ l‑elezzjoni u jipprova jtawwal.
• Jekk data tkun viċin allura jkun gvern li almenu, f’din iċ‑ċirkostanza biss, ikun għamel dak li għandu jagħmel li
  • mill‑aktar fis jikkonsulta lill‑poplu,
  • mill‑aktar fis jgħid lill‑poplu biex jagħżel,
  • mill‑aktar fis jgħid lill‑poplu jien spiċċajt,
  • jghid kont hemm kontra r‑rieda tiegħek fil‑każ tal‑gvern li għadna, u issa rrid lill‑poplu jagħżel.

Hekk ser nagħmlu. Nistgħu nagħmlu dan fi ftit ġimgħat oħra.

Nistgħu ntawlu, kif għidt, sad‑9 ta’ Mejju.

Aħna ser inkomplu b’ħilitna kollha, bid‑dedikazzjoni tagħna kollha, bid‑determinazzjoni tagħna kollha, bil‑kuraġġ tagħna kollu, ser inkomplu naħdmu sad‑data tal‑elezzjoni biex nirbħu dakinhar.

Biex dakinhar nirbħu bil‑vot tal‑poplu tagħna u lill‑poplu tagħna noffrulu, gvern Malti, gvern ta’ kulħadd, gvern li jafdakom, gvern li għandu fiduċja fikom, gvern li jkun dehen tal‑fiduċja li intkom tagħtuh.

Grazzi. Grazzi ħafna minn qalbi.